Cumhuriyet Tarihi’nde Atçılık ve Binicilik
Cumhuriyet döneminde atçılık ve binicilik nasıl gelişti? Türk atçılığının tarihsel kökenleri, Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası atçılık, sembolik yarışlar ve daha fazlası 29 Ekim özel yazımızda!
1. Türk Tarihinde At
Türkler için at, sadece bir ulaşım aracı değildi. At, aynı zamanda kültürün ve gücün simgesiydi. Orta Asya bozkırlarında doğan at kültürü, Türklerin göçlerde ve savaşlarda üstün olmasını sağladı. Cirit, atlı okçuluk ve binicilik gibi geleneksel sporlar bu köklü ilişkinin sonucudur. At, Türk mitolojisinde özgürlüğün sembolüdür. Bugün bile bu miras, Türkiye’nin atçılık geleneğinde yaşamaya devam ediyor.
2. Cumhuriyet Öncesi Atçılık
Osmanlı döneminde atçılık, askeri gücün ve ekonomik üretkenliğin temeliydi. Orduların hareket kabiliyeti ve posta sistemleri atın gücüne dayanıyordu. Modern atçılığın başlangıcı 19. yüzyılın ikinci yarısında İzmir Buca’da düzenlenen yarışlara dayanır. O dönemde kurulan haralar, yerli ırkların ıslahı için önemliydi. Ancak Cumhuriyetin ilanına kadar atçılık yeterince organize bir yapıya sahip değildi.
3. Cumhuriyet Döneminde Atçılık
3.1 Reformlar ve Kurumsallaşma
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla atçılık modern bir spor anlayışıyla yeniden yapılandırıldı. Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, atın stratejik öneminin spora entegre edilmesine öncülük etti.
Bu vizyonun ilk adımı olarak 1926 yılında Yüksek Yarış ve Islah Encümeni (YYİE) kuruldu. Bu kurum, yarışları organize etmekle ve ıslah çalışmaları için görevlendirildi. Atatürk, binicilik kulüplerini ve haraları destekledi. Özellikle 1930’lu yıllarda Ankara, İzmit ve İstanbul’da modern yarış pistleri kuruldu. Bu girişimler gelecek yıllarda Türkiye Jokey Kulübü’nün (TJK) kuruluşuna zemin hazırladı.
3.2 Sembolik Yarışlar
3.2.1 Gazi Koşusu (1927)
10 HAZİRAN 1927
Her şey 1926 yılında, Türkiye’de at yarışlarının tek bir çatı altında toplanmasıyla başladı. “Yüksek Yarış ve Islah Encümeni”nin kurulmasıyla at yarışlarına resmî düzen geldi. Atatürk’ün isteği üzerine, adına özel ve büyük ödüllü bir koşu düzenlenmesine karar verildi. Bu istek 1927 yılında ilk Gazi Koşusu’nun koşulmasıyla gerçeğe dönüştü.
İlk yarış şimdiki Tandoğan Meydanı civarındaki bir hipodromda düzenlendi. O yıl yarışa yaş sınırlaması olmadan yalnızca İngiliz atları katılabildi.
İlk yarışta kazanan atın adı Neriman, sahibi ise Ali Muhiddin Hacıbekir’dir. Bu tarihi yarış, Atatürk ve İsmet İnönü tarafından birlikte izlenmiştir.
3.2.2 Cumhurbaşkanlığı Koşusu (1939)
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonraki dönemde atçılığı teşvik etmek ve modern yarış geleneğini güçlendirmek amacıyla başlatılmıştır. İlk yarış 1939 yılında düzenlenmiş ve o günden bu yana her yıl (savaş yılları gibi istisnai dönemler dışında) düzenlenmeye devam eden koşu, bugün hâlâ Türk atçılığının en saygın ve yüksek ödüllü yarışlarından biri olarak kabul edilir.
3.3.3 Başbakanlık Kupası Koşusu (1952)
İlk kez 1952 yılında Türkiye Jokey Kulübü tarafından düzenlenen Başbakanlık Kupası Koşusu yalnız safkan İngiliz atlarının kıyasıya mücadelesine sahne olmakta. Genellikle sezonun ortalarında koşulan yarış, at sahipleri, jokeyler ve yetiştiriciler için büyük bir onur ve prestij kaynağıdır.
3.3 Binicilik Sporunun Yükselişi
Cumhuriyetin ilanı, binicilik sporunun askeri bir gelenekten modern bir spor dalına dönüşümünü hızlandırdı. Türkiye Binicilik Federasyonu’nun 1923’te kurulması, 1932’de ise Uluslararası Binicilik Federasyonu’na (FEI) üye olunmasıyla Türk sporcular dünya arenasına adım attı. Bu hızlı yükselişin somut göstergeleri, yurt dışında kazanılan büyük zaferlerle perçinlendi. (Acar, G. (2024). Türklerde unutulan miras: Binicilik ve at yetiştiriciliği üzerine bir analiz. Uşak Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi.)
Mussolini Uluslar Altın Kupası (1938)
Türk binicilik tarihinin muhakkak ki en parlak sayfasını 1938 yılında Roma (İtalya) şehrinde yapılan “Mussolini Uluslar Altın Kupası” teşkil eder.
Hala hatıraları yankılar yapan bu kupanın başarılı ekibi ve atları şu şekildedir:
(Süvari Yarışma Gr. Br, 1967, s.11):
EKİP ŞEFİ : Kur.Alb.Saim ÖNHON
YARIŞMACILAR:
- Yzb. Cevat KULA, GÜÇLÜ isimli atı ile
- Yzb. Cevat GÜRKAN, YILDIZ isimli atı ile
- Yzb. Eyüp ÖNCÜ, ÜNAL isimli atı ile
- Ütğm. Saim POLATKAN, ÇAKAL isimli atı ile
Yarışmalarda ayrıca Yzb. Cevat KULA “Güçlü” ile “Kral Büyük Ödülü” ferdi 2nciliği, Ütğm.Cevat GÜRKAN “Yıldız” ile ferdi 3ncülüğü kazanmışlardır.
Ünver, A. F. (2006). Antik çağdan modern olimpiyatlara binicilik sporu ve Türk biniciliğinin olimpik gelişimi [Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Anabilim Dalı.
3.4 Kurumsallaşmanın Zirvesi: Türkiye Jokey Kulübü’nün Kuruluşu
Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Yüksek Yarış ve Islah Encümeni’nin başlattığı kurumsallaşma süreci, 1950 yılında Türkiye Jokey Kulübü’nün (TJK) kurulmasıyla zirveye ulaştı.
Başbakan Adnan Menderes’in de desteğiyle, aralarında Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu ve Saim Önhon gibi önemli isimlerin bulunduğu kurucular tarafından 23 Ekim 1950 tarihinde “Jokey Kulübü Derneği” adıyla tesis edilen bu çatı kuruluş, 1953 yılında “Türkiye” ibaresini alarak nihai adını aldı.TJK, Türk atçılığını amatör bir uğraştan çıkarıp uluslararası bir sektöre dönüştüren ve bugün binlerce kişiye istihdam sağlayan güçlü bir organizasyon yapısı haline geldi.
4. Sonuç
Cumhuriyet döneminden günümüze Türk atçılığı, geleneksel bilgiyle modern bilimin buluştuğu bir noktaya ulaştı. Max Scala At Yemleri olarak biz de bu dönüşümün bir parçası olmaktan gurur duyuyoruz. Yem sanayinde 17 yılı aşkın deneyimimiz ve dünya standartlarındaki üretim teknolojimizle, yarış ve spor atlarının ihtiyaçlarına özel, dengeli ve yüksek performans odaklı rasyonlar geliştiriyoruz. TÜBİTAK onaylı laboratuvar testlerinden geçen ürünlerimiz, GMP ve ISO kalite belgeleriyle güvence altına alınmıştır.
Atçılık sektöründeki 27 yıllık köklü tecrübemizle, Türk atçılığının çağın gerekliliklerine uygun şekilde gelişmesine katkı sağlamaya ve her zaman en yüksek kalite standartlarını sürdürmeye devam ediyoruz.
KAYNAKÇA
Acar, G. (2024). Türklerde unutulan miras: Binicilik ve at yetiştiriciliği üzerine bir analiz.
Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 18–26.
https://doi.org/10.48133/igdirsbd.1434769
Ünver, A. F. (2006). Antik çağdan modern olimpiyatlara binicilik sporu ve Türk biniciliğinin olimpik gelişimi [Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi].
Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Anabilim Dalı.
Çetinkaya, S. G. (2024). Türk kültüründe at ve binicilik: Tarihsel bir bakış.
Türk Tarih Kurumu Yayınları.
https://ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2024/07/210-SelmaGokturkCetinkaya-1.pdf
Demir, H. (2024). At ve binicilik kültürünün tarihsel süreçteki gelişimi.
Tarih ve Günce Dergisi, 7(1), 88–104.
https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarihvegunce/issue/94021/1715841
Gök, A. (2024). Türklerde at yetiştiriciliği ve biniciliğin sosyo-kültürel yansımaları.
Turkish Studies – Social Sciences, 19(3), 210–225.
https://turkishstudies.net/social?makale_id=40061&mod=makale_tr_ozet&utm
Yılmaz, M. (2024). Orta Asya’dan günümüze Türk binicilik kültürü üzerine değerlendirmeler.
Turcology Research Journal, 9(1), 145–162.
https://dergipark.org.tr/en/pub/turcology/issue/94734/1588914
“Binicilik Tarihçesi.” (t.y.). Türkiye Binicilik Federasyonu.
https://www.binicilik.org.tr/Detay/6/Tarihce
“Türk Binicilik Tarihi.” (t.y.). Türkiye Binicilik Federasyonu.
https://www.turkiyebinicilik.org/turk-binicilik-tarihi
“Binicilik Tarihi.” (t.y.). Türkiye Jokey Kulübü (TJK).
https://www.tjk.org/TR/Kurumsal/Static/Page/Tarihce
Max Scala At Yemleri ürünlerini inceleyebilirsiniz:
